او می‌گوید: پیش خود گفتم دیگر بس است. فکر به دست آوردن مواد خوب، ترس از دستگیر شدن، ترک اجباری، عذاب خانواده و... همه و همه باعث شد برای ترک کردن جدی‌تر شوم. البته همیشه اینطور نیست که ترک موادمخدر را بسته به میل معتاد بگذارند. برخورد قانون با مخاطبان موادمخدر متفاوت است. به‌خصوص با قانون جدیدی که به تصویب رسید دولت موظف شده است برای آن عده که قصد ترک ندارند اردوگاه‌هایی بسازد. این گزارش نگاهی دارد به ماجرای ایجاد اردوگاه‌های ترک اعتیاد.
نحوه برخورد با موادمخدر در سال‌های قبل از انقلاب و بعد از انقلاب تغییرات زیادی داشته است. در دوره‌هایی مصرف مواد مخدر مورد تشویق قرار می‌گرفته و در زمان‌هایی با مصرف کنندگان به‌شدت برخورد می‌شده است.
تا اوایل دهه70، معتاد فردی مجرم بود و با کمی نرمش و انعطاف تا زمانی که در پی درمان بود از تعقیب معاف می‌شد اما با وجود تشدید مجازات‌ها و مبارزه با عرضه، پر شدن زندان‌ها و انجام اعدام‌ها، تعداد معتادان کاهش نیافت تا اینکه مجمع تشخیص مصلحت نظام، معتاد را بیمار فرض کرد و کم‌کم نخستین مراکز فعالیت علمی در زمینه کاهش مراکز به‌صورت سرپایی درمان و مراکز اجتماع درمان مدار راه‌اندازی شد. در سال‌های اخیر سعی شده تا علاوه بر مبارزه با عرضه موادمخدر بر کاهش تقاضا و آسیب در بین همه اقشار به‌ویژه کودکان و جوانان نیز اقداماتی انجام شود.تجربه نشان داده است که برخورد‌های غیرقهر‌آمیز هم برای برخی از معتادان جوابگو نیست. همه می‌گویند عزمشان و همه هم و غمشان بر این است که موادمخدر را ریشه کن کنند ولی هر بار طرح ضربتی می‌گذارند و عده‌ای را برای مدتی می‌فرستند برای ترک به اردوگاه‌هاو کمپ‌ها.
سیاست زندان‌زدایی، مجرم قلمداد نکردن معتادان و کمبود همیشگی امکانات و بودجه دست در دست هم داده است تا مسئله معتادانی که نمی‌خواهند ترک کنند هنوز جزء مسائل روز مبارزه با موادمخدر در کشور باشد. وجود موادمخدر در زندان‌ها، نگهداری از زندانیان و مواد فروشان و مصرف‌کنندگان در یک مکان به این چرخه تداوم بیشتری می‌دهد اما چندوقتی است که تصمیم گرفته شده تا فروشندگان موادمخدر از خرده‌فروشان تا عمده فروشان را از مصرف‌کنندگانی که قصد ترک کردن ندارند جدا کنند و در 2اردوگاه متفاوت از آنها نگهداری شود. دسته اول در اردوگاه‌های خاص و دسته دوم با امکان بازپروری و کارآموزی حرفه‌ای نگهداری می‌شوند.
مراکز درمان و کاهش آسیب
خاطره ترک‌کردن‌های معتادانی که در حوالی تهران دستگیر شده‌اند به مراکز بازپروری قرچک و شورآباد در دهه‌های 60 و 70 بازمی‌گردد. معتادان پس از گذراندن روزهای طولانی در قرنطینه‌های سرد این مراکز ترک دوباره به همان شرایط قبلی برمی‌گشتند. بیکاری، بی‌خانوادگی و سرخوردگی از همه جا آنها را به مصرف مجدد و بیشتر مواد سوق می‌داد. کسی به معتاد سابقه‌دار زندان رفته کار نمی‌دهد ضمن اینکه او مهارتی هم ندارد، اما قرار است مراکز نگهداری تأسیس شود که معتاد را به‌گونه‌ای دیگر به جامعه تحویل دهد.
مسعود زاهدیان، مدیر کل «مقابله با عرضه» ستاد مبارزه با موادمخدر در مورد این مراکز نگهداری از معتادان گفت: این مراکز، محلی برای کارآموزی معتادانی است که 2ویژگی اصلی دارند؛ اول اینکه تمایل به ترک مواد ندارند و توسط نیروی انتظامی جمع‌آوری می‌شوند و دوم اینکه حرفه‌ای برای امرارمعاش ندارند. البته بسته به نیاز و امکانات موجود ممکن است در یک منطقه کارگاه در و پنجره‌سازی راه بیندازیم تا با امکاناتی که در شهرداری‌ها و مسکن‌مهر وجود دارد آن را به مصرف برسانند یا برای شهرداری بلوک بسازند و هزینه خود و خانواده خود را تأمین کنند.وی گفت: این مراکز در 31 استان باید راه‌اندازی شود ولی تا‌کنون در 5 استان فارس، تهران، مازندران، خراسان رضوی و مرکزی مراحل ساخت آن انجام شده است و به‌زودی راه‌اندازی خواهد شد. ظرفیت‌ها براساس هر استان متغیر است. در مازندران امکان دارد اردوگاه 150 نفره داشته باشیم یا در مشهد اردوگاه 200 نفره اما براساس برنامه‌ریزی‌ها تلاش بر این است که در هر دوره اگر همه مراکز راه‌اندازی شود 25هزار نفر از معتادان پر خطر تحت پوشش قرار گیرند که توسط نیروی انتظامی جمع‌آوری شوند و توسط مقام قضایی به ما ارجاع داده می‌شوند.
وی در مورد دلیل راه‌اندازی چنین مراکزی گفت: تلاش ما بر این است که معتاد وارد زندان نشود چون در زندان اقدامات درمانی اجرا نمی‌شود. به‌نظر ما همنشینی یک معتاد عادی با مجرمین موادمخدر باعث تسری جرم می‌شود و معتادان هم درگیر قاچاق می‌شوند. وی این اطمینان خاطر را داد که تمام ایرادات مراکز نگهداری از معتادان در سال‌های اخیر در اردوگاه‌های فعلی برطرف شود و افزود: سعی شده اردوگاه‌هایی براساس استاندارد و شرایط مناسب راه‌اندازی شود.
این هم که مراکز به‌صورت فله‌ای احداث نمی‌شوند به این دلیل است که نمی‌خواهیم کار بدون منطق و برنامه اجرا شود. تجمع معتادان در یک محل با توجه به اینکه تجربه شورآباد و افزایش زندانیان معتادی که در سال‌های اخیر مبتلا به ایدز شده‌اند تجربه موفقیت‌آمیزی نیست اما مدیرکل « مقابله با عرضه » ستاد مبارزه با موادمخدر می‌گوید: در این طرح مبنا فقط جمع‌آوری معتادان نیست؛در این مراکز بحث آموزش حرفه‌ای و بهره‌گیری از کار معتادان مطرح است. این افراد یک دوره 15- 10 روزه سم‌زدایی خواهند داشت و بعد از آن آموزش کار در خود این اردوگاهها اجرایی خواهد شد. در کنار آن مراحل روان‌درمانی و دارو درمانی را خواهیم داشت؛ به‌گونه‌ای که فرد وقتی دوره 3ماهه خود را طی می‌کند بتواند زندگی طبیعی خود را ادامه بدهد.
اگر این دوره تأثیر نداشته باشد تا 2دوره 3ماهه تمدید خواهد شد. بیشتر دنبال این هستیم که مردم ترجیحا خودشان مراجعه کنند تا حداقل از خانواده‌ها جدا نشوند.وی با اشاره به اینکه اقامت در این مراکز برای خانواده‌ها هیچ هزینه‌ای ندارد، گفت: بیشتر به‌دنبال این هستیم که فرد برای خانواده کمک‌هزینه‌ای را فراهم بکند. صحبت‌هایی با وزارت تعاون شده است تا افرادی که ترخیص می‌شوند در قالب تعاونی‌هایی که تحت نظارت مراکز مورد تأیید باشند قرار بگیرند. کارگاه‌های کوچک با وام‌های اندک راه‌اندازی خواهد شد ولی این پول در اختیار خود افراد معتاد قرار نمی‌گیرد تا لغزشی داشته باشند.
مراکز نگهداری خاص
مجرمان موادمخدر بخش عمده‌ای از زندانیان کشور را شامل می‌شوند. آنها در زندان‌ها تجربیاتشان را به خرده‌فروشان منتقل می‌کنند و به‌نظر خیلی از کارشناسان زندان برایشان مانند هتلی است که به‌صورت فشرده کارگاه آموزشی فروش خلاقانه موادمخدر دارد. قانون برای این افراد ذیل عنوان ماده 42 قانون مبارزه با مواد به قوه قضاییه اجازه داده است که بخشی از محکومان موادمخدر یا روانگردان‌های صنعتی غیردارویی را به جای زندان در اردوگاه‌های خاص (با شرایط سخت و عادی) نگهداری کند. دولت نیز موظف است اعتبارات و تسهیلات و مقررات لازم را برای تهیه و اداره این اردوگاهها ، ظرف مدت یکسال تأمین کند.در سال 79 بودجه‌ای به‌منظور راه‌اندازی اردوگاه‌هایی با شرایط سخت به سازمان زندان‌های کشور تخصیص داده شد. این بودجه در استان‌های اصفهان، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و تهران منجر به راه‌اندازی اردوگاه‌های اجباری شد اما به‌دلیل مشکلاتی که از نظر تخصیص بودجه‌ها به‌وجود آمد راه‌اندازی و تکمیل اردوگاهها با مشکل مواجه شد اما هنوز برنامه سر جای خود هست و قرار است 30هزار نفر از زندانیان و قاچاقچیان موادمخدر از زندان‌ها به این اردوگاهها انتقال داده شوند و متناسب با جرم‌شان با آنان برخورد شود.
رئیس ستاد مبارزه با موادمخدر چندی پیش، از راه‌اندازی 5 اردوگاه در منطقه چناران استان خراسان، کرمان، ایرانشهر،
سیستان و بلوچستان، فشافویه، تهران و اصفهان خبر داده و گفته بود36 هزار محکوم موادمخدر از زندان‌ها به این اردوگاهها منتقل می‌شوند. او گفته بود که 60میلیارد تومان برای این موضوع تخصیص داده شده تا محکومان موادمخدر در این اردوگاهها شرایط کار اجباری را داشته باشند و در این مکان‌ها نگهداری شوند.
تجربه نشان داده است که تجمع عده‌ای معتاد یا فروشنده موادمخدر که بعضا مصرف‌کننده نیز هستند در یکجا باعث تبادل تجربیاتشان می‌شود؛ چه در نحوه مصرف و چه در نحوه قاچاق و فروش. جداسازی این دو قشر اگر چه در ظاهر قدمی برای بدتر نشدن اوضاع است اما هنوز نمی‌توان از نتایج مثبت آن مطمئن بود.
